Praca grupowa to wspaniały sposób na aktywizację uczniów oraz wdrażania kompetencji społecznych. Wiąże się jednak, jak każda metoda dydaktyczna, z pewnymi wyzwaniami, które mogą doprowadzić do wykluczeń i konfliktów w grupie. Jak dobrze zorganizować szkolną pracę w grupach w atmosferze koleżeństwa i współpracy?

Praca w grupie - po co?

Praca w grupie to jedno z najskuteczniejszych narzędzi do kreowania umiejętności społecznych niezbędnych w dzisiejszym świecie. Dzieci uczone są wspólnego działania, szacunku do poglądów innych osób i zbiorowego wypracowywania metod przezwyciężania problemów. Można śmiało powiedzieć, że te kompetencje są jednymi z najcenniejszych, jakie możemy nabyć w procesie edukacji w szkole. Będziemy z nich bowiem korzystać w codziennym życiu, niezależnie, czy w życiu zawodowym pracujemy w dużej lub średniej firmie (praca projektowa) czy też jako jednostka bierzemy udział w debacie publicznej w mediach społecznościowych. Szacunek dla poglądów innych potrzebny jest także w zdrowej komunikacji z rodziną czy znajomymi, a umiejętność przezwyciężania problemów przy wykorzystaniu doświadczeń innych pozwala nam na stały rozwój i poczucie wsparcia na co dzień.

Praca w grupie rodzi wyzwania

Jeśli jednak nauczyciel nie umie lub nie chce odpowiednio zorganizować pracy w grupie wśród swoich uczniów, efekt dydaktyczny może być odwrotny do zamierzonego. Najczęściej scenariusz takiej nieodpowiednio przygotowanej lekcji grupowej wygląda tak: “władzę” w grupie przejmuje jeden “lider”, narzucający swoje zdanie innym. “Lider” ambitnie traktuje powierzone grupie zadanie i w związku z tym ignoruje lub neguje propozycje innych, szybko więc rodzą się konflikty między nim, a resztą członków zespołu. W zespole wzmacnia się rywalizacja i tworzy się hierarchia, na której szczycie jest “lider”, a na dole osoby, których zdanie uważa on za najmniej wartościowe lub które są zbyt nieśmiałe, by samemu coś zaproponować. Takie osoby, zniechęcone tą sytuacją, nie robią nic lub nie przykładają się do zleconego  zadania. Zabija to w nich indywidualność i stwarza przekonanie, że ich głos nie ma znaczenia, a problem i tak się rozwiąże bez ich udziału.

Innym efektem złego przygotowania pracy w grupie, również wynikającym z braku rozdziału ról, jest rozmyta odpowiedzialność. “Lider” nie ujawnia się, a członkowie grupy nie potrafią rozdzielić zadań, w związku z czym zadanie nie zostaje wykonane lub zostaje wykonane w sposób niedostateczny. Członkowie grupy podczas pracy nie czują motywacji, ponieważ czują, że ktoś inny powinien przejąć odpowiedzialność za przebieg pracy.

Jak dobrze zorganizować szkolną pracę w grupach?

Aby dobrze zorganizować szkolną pracę w grupie, powinieneś być przede wszystkim świadom celu, dla którego angażujesz uczniów w tę formę aktywności klasowej. Chęć “pozbycia się” uczniów na jakiś czas nie jest dobrym celem - twoi podopieczni szybko zorientują się, że ty nie traktujesz wyznaczonego im zadania poważnie i podejdą do niego w ten sam sposób. Zastanów się, co konkretnie uczniowie mają wynieść z zajęć, jakie nabyć umiejętności i wiedzę i dlaczego uważasz, że metoda pracy w grupie jest dobra do zastosowania akurat w tym temacie.

Po drugie odpowiednio wprowadź uczniów w zadanie tak, aby każdy członek grupy miał przydzieloną rolę. Pozwoli to uniknąć wyżej wymienionych zagrożeń: stworzenia pozycji dominującego “lidera” oraz rozmycia odpowiedzialności. Są różne metody nadawania ról w grupie. Role mogą być zadaniowe, np. pomysłodawca, oceniający, poszukiwacz. Albo organizacyjne: jedna osoba organizuje pracę, druga słucha i notuje, trzecia ma za zadanie powstrzymywać konflikty. Siłą rzeczy niektóre role w grupie wiążą się z większą odpowiedzialnością i nie wykluczone jest, że i tak któryś z uczniów przejmie pozycję “lidera”. Nie będzie to rodziło jednak takich konfliktów, jeśli wszyscy inni będą mieli jasno wytyczone funkcje. Zasady pracy powinny też być jasne, najlepiej wypisane na tablicy w punktach.

Monitoruj na bieżąco pracę w grupie i udzielaj wskazówek dotyczących lepszej organizacji pracy. Po zakończonym zadaniu poproś uczniów o opisanie tego, jak podobało im się wykonywane zadanie i czy dobrze czuli się w rolach, które im przydzielono. Zaproponuj, że następnym razem dokonana zostanie wymiana ról. Jeśli chodzi o ocenę pracy w grupie - wg badań większość uczniów oczekuje od nauczyciela oceny za nią, lepiej więc ją przyznać. Nie możesz jednak traktować uczniów indywidualnie - grupa powinna być oceniana jako całość. W przeciwnym razie zostanie to odebrane jako niesprawiedliwe i zabije entuzjazm niżej ocenionego ucznia do tej metody dydaktycznej.